| www.aresluna.org/attached/terminology/informatyka/8006 | |
|
|
|
|
(Note: This page is available in Polish language only. If you would like it translated to English, please let me know. Sorry for the inconvenience) |
O jednolitą terminologię “Bit” W wielu zastosowaniach komputerów niezbędne jest, aby procesor sprawdzał okresowo stan niektórych urządzeń lub podzespołów. Stan reprezentowany jest w maszynie najczęściej przez wyróżniony bit odpowiedniego słowa. I tu powstaje cały szereg problemów związanych z poprawnością terminologiczną wyrażeń, dotyczących operowania bitami. W przyjętej terminologii komputerowej bit oznacza bowiem tylko cyfrę binarną i nic więcej. (Od znaczenia tego terminu określającego ilość informacji abstrahujemy, gdyż nie wykracza ono poza teorię informacji). Jeżeli za poprawne uznamy wyłącznie powyższe rozumienie terminu bit, będzie to wskazywało, które z poniższych przykładowych sformułowań można uważać za właściwe: bit jest zerem czy bit jest równy zeru, czwarty bit czy na czwartym bicie, określ bit czy zbadaj bit. Podana reguła rozstrzygania, mówiąca, że bit jest cyfrą, nie pozostawia wątpliwości w żadnym z tych przykładów. Poprawne są sformułowania występujące w powyższych alternatywach na pierwszym miejscu. Jednak powszechność używania terminu bit w znaczeniach, które wydają się niepoprawne, zmusza do zastanowienia. Spróbujmy przyjrzeć się bliżej tym przypadkom. Gdy mówimy, że bit b jest równy 1, mamy na myśli, że przyjmuje on wartość 1, tzn. że jest zmienną algebraiczną. Przykładowo, poszczególne bity słowa b1b2b3 są zmiennymi przyjmującymi wartości 0 lub 1. Można więc mówić: iloczyn dwóch bitów, suma bitów itd. Można zatem mnożyć i sumować bity, ale również sprawdzać i badać bity (podobnie jak można sprawdzać i badać wartości zmiennych), czyli wykonywać operacje. Określenie zbadaj bit jest więc poprawne, mimo niezgodności z podaną wcześniej regułą. Natomiast trudno uznać za poprawne wyrażenie na trzecim bicie występuje 1, gdy mówiącemu chodzi o to, że trzeci bit jest jedynką lub, że na trzeciej pozycji występuje 1. Bardzo często zamiast mówić: trzeci bit (np. słowa b1b2b3), używa się w sposób nieuzasadniony określenia na trzecim bicie utożsamiając bit z pozycją nr 3. Termin bit nie powinien oznaczać pozycji, na której znajduje się cyfra dwójkowa. Jednakże w technice cyfrowej nieunikniona jest konieczność określania wagi kolejnych cyfr dwójkowych (bitów) zapisu (reprezentacji) jakiejś liczby. Każdy z bitów b1b2b3 znajduje się na odpowiedniej pozycji mającej inną wagę. Występują pozycje bardziej i mniej znaczące, dlatego też mówi się i o bitach, że mają różne znaczenie. Należy jednak wyraźnie zaznaczyć: mówienie o pozycjach lub bitach starszych i młodszych jest niepoprawne, gdyż nie chodzi tu ani o wiek, ani o hierarchię. Podobnie, gdy mówi się bit parzystości, bit przeniesienia, bit przepełnienia czy bit znaku chodzi raczej o pozycje parzystości, przeniesienia itd., a nie o cyfry. Choć w podanych przykładach należałoby użyć określenia pozycja zamiast bit, prawie nikt już tak nie mówi. Zatem, jak to już wielokrotnie bywało w praktyce językowej, życie zmusza do wprowadzenia korekty w dotychczasowym rozumieniu terminu bit. Wątpliwe jest jednak, aby istniała konieczność mówienia np. na bicie zamiast na pozycji. Ktoś mógłby wówczas uwierzyć, że poprawne jest sformułowanie na bicie 6 znajduje się bit 0 (w znaczeniu: na pozycji 6 znajduje się cyfra 0). Jeżeli więc nie możemy nadać terminowi bit znaczenia pozycji, to musimy jednak uznać za dopuszczalne używanie tego terminu w takim znaczeniu, jak w dwóch zasygnalizowanych wyżej przypadkach. Tam, gdzie występują bajty stanowiące część słowa, można wydzielić bajty bardziej i mniej znaczące, tak samo, jak bity. Bajt zajmujący “ważniejszą” pozycję jest nazywany – bardziej znaczącym. Gdy mowa o bajtach stanowiących część obszaru pamięci (ang. address space) można mówić o górnym i dolnym bajcie (ang. high-order, low-order byte), z tej racji, że adresy komórek pamięci są uporządkowane w kolejności rosnącej lub malejącej. Bity reprezentujące stan urządzenia można nazywać bitami stanu (ang. status bits), nigdy – bitami statusu lub statusowymi. Jednakże nie ma wyraźnego powodu, dla którego w uzasadnionych przypadkach nie można by używać spolszczonego określenia bity flagowe (ang. flag bits), skoro przymiotnik flagowy istnieje w języku polskim. Pozostawilibyśmy wówczas w spokoju inne odpowiedniki polskie słowa flag, jak znacznik i wskaźnik, które są już bardzo obciążone innymi znaczeniami (odpowiednio: ang. marker, cursor oraz pointer, index, subscript). Operowanie bitami stanu (bitami flagowymi) wymaga wykonywania jeszcze dwóch czynności, mianowicie ustawiania (ang. bit set) i kasowania (ang. bit clear) bitów. Określenia te dotyczą zawartości odpowiednich elementów pamięciowych. Terminologicznie sprawa jest niejasna, ponieważ nie ma reguł opisujących wymienione czynności. Należałoby je zaproponować, lecz żaden przepis językowy nie uzasadnia użycia wyrażeń skasuj bit 3 lub ustaw bit 3 w którymkolwiek z przykładowych znaczeń terminu bit (tzn. cyfra dwójkowa, wartość zmiennej, pozycja). Ponieważ jednak istnieje konieczność praktyczna nazwania zmiany stanu elementu pamięciowego z 0 na 1, wydaje się że rozsądnie będzie usankcjonować stosowaną praktykę i nazywać kasowaniem bitu zmianę wartości zmiennej z 1 na 0, a ustawianiem bitu – zmianę wartości z 0 na 1. Dodajmy, że kasowanie powinno być odróżnione od zerowania, które dotyczy tylko urządzeń, a nie bitów, choć skutek obu czynności może być ten sam. Kończąc uwagi dotyczące operowania terminem bit można z przyjemnością odnotować fakt, iż z tekstów książkowych znikły, oby na zawsze, określenia: zapalanie i gaszenie bitów. Należy jednak wyraźnie zaprotestować przeciw określeniu: “bit jest jednostką miary długości słowa maszynowego lub pojemności pamięci”. Zdecydowanie tak nie jest. Stwierdzenia: słowo maszynowe ma długość 16 bitów i pojemność pamięci dyskowej wynosi 2,5 mln bitów znaczą odpowiednio, że słowo maszynowe ma długość 16 cyfr dwójkowych, a pojemność pamięci dyskowej wynosi 2,5 mln takich cyfr. Zatem nie trzeba słowu bit przydawać nowego znaczenia, znaczenie dotychczasowe wystarcza. Bit nie jest przecież jednostką długości, tak samo jak nie jest nią cyfra. Na zakończenie warto dodać, że w zagadnieniach przesyłania informacji nazwą bit określa się często elementarny sygnał dwójkowy, co może być przyczyną dodatkowych komplikacji. Zagadnienia teorii kodów wiążą się jednak z omawianą problematyką tylko pośrednio, dlatego też nie zostały poruszone. Źródło: “Informatyka,” nr 6/1980, str. 38 |
Page added on 24th May 2003. |
|